Hollands Siberië - Marriët Meester

Veenhuizen, voor mij een bekende klank. In mijn jeugd woonde ik een paar dorpen verderop. Als er een gevangene was ontsnapt, ging dat als een lopend vuurtje rond. De onrust duurde gelukkig nooit lang.

Ondanks dat ik wist dat er een gevangenis was in Veenhuizen, heb ik me eigenlijk nooit echt verdiept in de hele geschiedenis van dit complex. Waarom was het opgezet; wie werden er in eerste instantie heen gestuurd; hoe was de huisvesting etc. Daarom was ik blij met de mogelijkheid dit boek van Marriët Meester over Veenhuizen te lezen.

'Hollands Siberië' wordt verteld vanuit het gezichtspunt van de middelbare pastoor Pex, die naar het complex wordt gestuurd om de katholieke bewoners bij te staan. Dat is gelijk de beperking van het boek, omdat het vrij eendimensionaal verteld wordt. En toch grijpen de gebeurtenissen je bij de keel. De behandeling van de 'verpleegden' – de arme sloebers die naar Veenhuizen werden gestuurd om heropgevoed en gesticht te worden – en de deplorabele omstandigheden waaronder ze moesten werken komen juist via de milde ogen van de pastoor hard binnen. En dit speelde zich slechts zo'n 70 – 80 jaar geleden af!

De pastoor komt over als een redelijk naïeve, menslievende man met een brede en realistische kijk op de wereld. Voor zijn tijd en beroep is hij trouwens aardig modern: de homosexuele relatie tussen zijn kok en zijn koster vindt hij heel normaal. Door zijn ogen volgen we een aantal jaren het wel en wee van de verpleegden en de ambtenaren en hun gezinnen binnen deze gesloten gemeenschap en – na de Tweede Wereldoorlog – de omvorming tot strafkamp annex gevangenis. Toch had er voor mij wat meer verdieping in het verhaal gebracht mogen worden. Zoals al eerder gezegd, blijft het allemaal eendimensionaal en krijgen de overige personages weinig tot geen invulling. Daardoor wordt het ondanks het schrijnende onderwerp geen boek dat je aangrijpt. Wel een boek dat je kan aanzetten om eens verder in de geschiedenis van Veenhuizen te duiken. Tegenwoordig is het terrein een museum; ik heb het een aantal jaren geleden bezocht en was zeer onder de indruk. Voor meer informatie: www.gevangenismuseum.nl.

Om terug te keren bij het boek: dat is bij vlagen schokkend, moralistisch maar ook humoristisch en met veel gevoel voor historie geschreven. Ik heb, mede omdat ik uit de streek kom, het boek met veel plezier gelezen. Misschien binnenkort nog eens een bezoek plannen wanneer ik weer in het noorden ben.

Gelezen voor 'Een echte dag voorliteratuur'